A PARTEIRA DE BOIMIL

                                                A PARTEIRA DE BOIMIL

Cóntame o Sr. Norberto, nonaxenario intelixente e con moito mundo recorrido, que un dos problemas que hoxe temos en boa medida esquecido, - uns por non ter memoria histórica algunha e outros por ter desaparecido xa -, é, non recordar como se vivía na nosa Terra fai unhas poucas decenas de anos.

Por esa razón, dime, non se defende agora como debera, o que se ten mellorado nos case corenta anos últimos, porque a maioría dos mozos de hoxe nunca tiveron que loitar por conseguilo e, parécelles a eles e a moita xente mais, que o que se logrou foi o natural e deuse polo simple paso do tempo, ou produciuse pola bondade innata dos poderosos.

Recórdame Norberto que daquela, as pensións eran inexistentes ou tan cativas que mataban de fame os seus destinatarios; a ausencia dunha sanidade universal, publica e gratuíta, arruinaba as familias menos podentes no caso de enfermar; a incomunicación entre cidades e pobos era o normal pola carencia de accesos; a falla case total de equipamentos e infraestruturas eran a tónica xeral; existían unha ruín rede de escolas no rural e, nas que a maioría dos alumnos apenas chegaban a aprender a ler e coñecer as catro regras; alimentabámonos moi mal...e a única saída laboral digna para moitos cidadáns era a emigración.

Pregunteille a Norberto pola sanidade e a saúde daquela, - por centrar a conversa nun asunto preocupante hoxe por mor da privatización e do copago- , pedíndolle me relatase o mais salientable que el recordara en relación cas enfermidades na aldea na que vivira, e dicir, asuntos como: quen atendía os doentes do concello; quen axudaba a traer o mundo ós meniños; ou cales eran os remedios terapéuticos mais utilizados...?

Atendía os nacementos, me di, a señora Manuela, a parteira, e o facía en varias parroquias do arredor.

―Era unha muller que non sabia ler nin escribir e que tivera tres fillos de Raul da Ponte, outros dous de Chao da Crus, e un mais que morreu o nacer.

―Non sei se foi de tanta practica propia ou por outras razóns, pero o caso é que ela era a requirida, cando se poñía de parto calquera muller.

―Chegaba esta muller as casas ó lombo dunha burra chamada Loliña, e comentaba sempre que, “de burra abaixo non hai mellor besta para se desprazar polos rueiros”.

―Mandaba a Sra. Manuela recoller os da casa unha gavela de toxos, e lles prendía lume na lareira.

―Poñía espida a parturenta de costas ó fume pero moi preto del, e dáballe a beber unha cunca moi quente de leite con mel e unhas herbas. Con aqueles remedios, dicía ela, ou paria, ou se era unha falsa alarma, se detiñan as contraccións.

―Nese último caso deixaba dito, que estaría atenta para cando fora en serio a cousa, e marchaba.

―Si a criatura viña de cu, enchía as mans de aceite e dáballe a volta o pequeno axiña; mellor non che explico como...

―Manuela curaba tamén as cataratas con un pelo de porco bravo que primeiro fervía en auga, e logo introducía no ollo do afectado.

―Quedaba o pelo en forma de asa colgando do ollo e, despois duns días, dáballe uns golpes na caluga o doente,e con moi coidado arrincaba a catarata enteira.

¡ Non fallaba!.

―Facía tamén Manuela de compoñedora, e cando algún veciño rompía unha perna ou mancaba un brazo, colocaba o oso no seu lugar exacto, botáballe vinagre de viño o membro, e logo preparaba unha masa con centeo que facía de escaiola na extremidade superior ou inferior; agardaba a que a masa endurecese e, logo mandábache descansar ca recomendación de ter a perna ou o brazo en determinada posición de quince a trinta días, de acordo ca gravidade da fractura.

―Despois de aquela cura visitaba o enfermo tres veces a sema para controlar a súa recuperación, charlar un pouco con el, e xantar ca familia como pago polos servizos prestados.

Logo de escoitar a Norberto, comprendín mellor de onde sacaba Cunqueiro algúns dos persoeiros da súa Escola de Menciñeiros.

E tamén imaxino cal foi a orixe remota do copago sanitario.

TER ALGO QUE DICIR, E DICILO BEN

Nun xantar organizado polo meu concello, con motivo do día das letras galegas, déronse cita, fai disto mais de vinte anos, un grupo dos intelectuais galegos de entón.

Eu tiven a honra e a sorte de poder estar alí, e mais de escoitar con moita atención os asuntos que se comentaron no decurso daquel xantar.

Recordo que asistiran a xuntanza : D. Antón Fraguas; Domingo Garcia Sabell; Francisco del Riego; Isaac Diaz Pardo, Borobó...

Falouse un pouco de todo; de política, de literatura, de arte, e dos vellos amigos.

Un dos intelectuais presentes contounos en primeira persoa, unha anécdota relacionada con D. Ramón María del Valle Inclán, acontecida no portal da residencia do escritor na Porta do Camiño.

O asunto tiña que ver co gasto común da luz da casa, que orixinaba D. Ramón o deixar acendidas as luces das escaleiras cando chegaba pola noite.

Negábao D. Ramón e, porfiaba a porteira que engadía maliciosamente: “nas circunstancias nas que vostede chega as veces non é de estrañar que se esqueza de apagalas...”.

Aquela frase montou a liorta e os berros posteriores de Valle no portal.

O fío dos mesmos acercouse un fillo da porteira, un mozo delgado, con mala cor, que levaba posta unha bata, pantuflas, tusía, e tiña síntomas de padecer tise.

O mozo agarrouse do ganchete da súa nai coma para protexela, e asistiu calado a forte discusión na que Valle, sen repetirse nunca, aldraxaba e alcumaba a porteira duns vinte xeitos diferentes...

O acompañante de D. Ramón, e dicir o relator desta historia, convenceu o escritor de que era mellor marchar e non perder mais tempo respondendo as criticas desta muller.

Valle Inclán aceptou de mala gaña esta suxestión, atravesou o lintel do portal,e volvéndose de súpeto, sinalou o fillo enfermo da porteira co seu dedo índice mentres lle espetaba: “ e vostede mozo mórrase dunha vez, que é a súa obriga !”.

Quedamos abraiados o escoitar esta maldade de D. Ramón.

Tomou a palabra Borobó para nos ratificar que a anécdota era certa, e mirando de esguello para o narrador da mesma deixou caer, que dos persoeiros que participaron na mesma faltaba un ; o acompañante habitual de Valle Inclán, e dicir D. Arturo Cuadrado, e non o comentarista da mesma nesta ocasión, que nada tivera que ver nela.

Collido no renuncio o relator, primeiro pediu desculpas con ton arrepentido, e fíxonos saber que tiña repetida tantas veces esta historia que ata el mesmo chegou crer que formaba parte da mesma.

Segundos despois, e brillándolle os ollos puxese en pé; fíxose un silencio na mesa, mirounos un a un de xeito desafiante, e díxonos en ton solemne: “ Meus queridos amigos o certo é que a historia é verdadeira; certo é tamén que eu non estaba alí, pero... ¡ a que o contei moi ben!...”.

Rímonos todos de bo grado e seguiuse falando doutras cuestións.

Aprendín daquela que ter algo interesante que contar e sabelo dicir ben, forma parte das boas historias, porque, aínda que nunca o dicir ben deba estar por riba do que se ten que dicir, o dicilo con xeito e gracia, axuda polo menos a que se lle preste atención o relator.

En política case ninguén conta ben o que ten que dicir, porque en política hoxe somos todos un pouco contables ou técnicos, e nesta retórica que é parente da ciencia, hai pouca marxe para a imaxinación e para a boas historias.

O respecto escribe D. José Ignacio Wert, nun manual de recente publicación da FAES (Fundación para o Análise e os Estudios Sociais), antes das eleccións últimas que : “debe evitarse a toda costa as promesas que non se poidan cumprir...e deben facerse os programas sen demasiados compromisos cifrados, porque, é mellor afrontar a critica e a imprecisión, que o repudio e o incumprimento”.

Ven a dicirnos, que sen mentir non se debe contar toda a verdade os cidadáns. E supoño que non o recomenda por discreción, senón por comenencia electoral e raposada.

O malo é que a crise despertou tanto medo, tanta incerteza e imaxinación nos cidadáns, que chegan a confundir os desexos, esperanzas e fantasías propios, co pouco que se lles di e aclara por certos responsables políticos, que por riba nin tan sequera saben contar o que han facer no goberno con certa decencia e claridade.

DONA CLOTILDE A DA CASA GRANDE

Comentoume hai uns días meu amigo Xan de Crespo que a súa avoa lle tiña contado moitas veces a historia dun veciño dela chamado Feliciano Rendo, que casara con unha muller moi fea pero con moitas propiedades na parroquia.

Ó parecer Feliciano pediulle consello antes de se casar, a Don Edelmiro, o párroco, sobre a comenencia de tomar esa decisión ca moza aquela; e din co sacerdote lle espetou nun arrebato de cínico hedonismo : “ ti queres corpo ou vivir ben”?.

Feliciano daquela sen pensalo moito seica lle contestou: Eu vivir ben!. E pouco despois casou.

Axiña cantáronlle a Feliciano en algunhas rodas da súa parroquia unhas coplas maliciosas, que viñan dicir: “ Por culpa de ti, pan/casei con dentes de can/Si eu pan tivera/casara con quen quixera...”

Pouco despois os seus amigos recordábanlle con bromas e indirectas aquela decisión, pero sen pasarse moito, pois as invitacións que dende a voda facía Feliciano na casa da súa dona , non era cousa de estragalas en tempos fame e de escaseza.

Feliciano puxo fin a esas pequenas lerias un día cando en ton moi solemne confesoulles os seus amigos que estaba fondamente namorado da súa dona, e que se casara con ela fora por esa única razón e non polos cartos, engadindo de seguido de xeito moi caviloso: “A que tivo sorte de se casar por amor foi ela, pois por moitos cartos que se teñan, o agarimo que eu sinto por ela, non o podería ter comprado nunca”.

Calaron para sempre os amigos diante de este argumento e seguiron comendo moitos anos bos cocidos na casa de Feliciano a conta do amor e tamén dos recursos daquela moza.., que, a partires da declaración de amor pública do seu home, foi recoñecida por todos como dona Clotilde a da Casa Grande, con moito requilorio e ríspeto.

Ese era, e mais é un xeito de saír da pobreza, outro que non acaba de funcionar co persoal de hoxe, era daquela entrar no seminario, lugar onde antano non era fácil distinguir unhas motivacións de outras, entre a fame, o falla de traballo , e a vocación sacerdotal.

Hoxe, a única solución a falla de traballo e as necesidades - me di Xan de Crespo - , volve a seren a de sempre en Galicia, emigrar, e poñer tempo polo medio, agardando con paciencia a que volvan mellores anos, anos, nos que os financeiros, os banqueiros e algúns empresarios se recuperen do susto no que se meteron eles sós, e que estamos a pagar todos ata que volvan a ter cheos os petos e comecen a comprar barato o traballo, e a vender caros os produtos e os servizos, que son os motores milagreiros desta economía.

Será daquela cando as empresas privadas funcionen mellor cas públicas; as vivendas se poidan facer sobre os acantilados, a prensa fale do tempo, das festas de sociedade e do que acontece no estranxeiro; o traballo só estará mellor pagado en Alemaña, e as promesas políticas cara a unha sociedade mais xusta e mais ecuánime, serán as utopías, os modelos e a propaganda dun fato de pequenos partidos políticos de esquerda sen votantes, que tentarán empezar de novo a nos convencer que outro mundo e outra vida son posibles, despois de perder nuns anos o que custou conseguir medio século.

Se non fora exactamente así, remata o meu amigo Crespo: “Deus, a caridade, a resignación e o amor ó próximo, deberán facer o resto”.